İstanbul'da Kentsel Dönüşüm ve Deprem Riski: Uzmanların Önerileri
İstanbul'da Kentsel Dönüşüm ve Deprem Riski: Uzmanların Önerileri
İstanbul’da geçtiğimiz hafta yaşanan 6,2 şiddetindeki depremle birlikte gözler yeniden riskli yapı stoku ve kentsel dönüşüme çevrildi. Uzmanlar, İstanbul’da 1,5 milyon konutun yenilenmesi gerektiğini ve bunlardan 700 riskli konutun acil dönüştürülmesi gerektiğini belirtti. Dönüşümün önündeki en önemli sorunun finansman olduğu vurgulandı. Kamunun sağladığı kaynaklar olsa da yeni bir kaynağa ihtiyaç duyuluyor.
Uzmanlar, “Finansmanı ve maliyeti kendi içinden çıkacak alan bazlı dönüşümle kısa sürede riskli yapı stoğu yenilenebilir. Kamu-özel işbirlikleri ve özel sektörün ilgisini çekecek minimal imar artışları finansman noktasında çözüm olabilir” önerisinde bulundu. Kentsel dönüşüm konusunu uzmanlar DÜNYA’ya değerlendirdi.
Vatandaşı Borçlandırarak Dönüşüm Zor
Kentsel dönüşüm uzmanı Mimar Dr. Nihat Şen, vatandaşı borçlandırarak dönüşümün yapılmasının zor olduğunu belirtti. Dönüşümde karşılaşılan en büyük sorunların başında ekonomik yetersizliğin geldiğine vurgu yaptı. Şen, “Alan bazlı kendi kaynağından çıkan projelere ihtiyacımız var ki bunun uygulamaları var” dedi.
Bu yapıldığında, alt ve üst yapılarıyla marka değeri yüksek, donatı alanları ayrılmış, toplumun özdeğerleri barışık, mahalle kültürünü ön plana alan, yeşil alanlarıyla, otoparkları ile daha yaşanabilir, güvenli binalar ve çevrelere ulaşılabileceği ifade edildi. Böyle bir modelde vatandaşların da kendi konfor alanlarından feragat ederek sürece olumlu katkı yapacağı belirtildi.
Metrekare Derdine Takılmamak Gerek
Şen, halkın da destek olması gerektiğinin altını çizerek, “Metrekare derdine takılmamak gerekiyor” dedi. Böylece finansmanı ve maliyeti kendi içinden çıkarak alan bazlı dönüşümle kısa sürede bu yapı stoğunun yenilenebileceği ifade edildi. Kentsel dönüşümün bir Milli Güvenlik problemi olduğu vurgulandı.
Gerekli finansman modellemeleri yapıldığında İstanbul’da 700 bin konutun dönüşümünün 5 yıl içinde gerçekleştirilebileceği dile getirildi. Dönüşüm projelerinin şehir kimliğine katkı sağlayacak şekilde planlanması gerektiği belirtildi. Depremin ülkemiz için bir gerçek olduğu ve vatandaşların can güvenliğinin öncelikli konu olması gerektiği ifade edildi.
Belediyeler Sorun Çözecek Kurumlar Olmalı
Bu sürece paydaşlar olan mülk sahipleri, sivil toplum kuruluşları, meslek odaları, siyasi partiler, üreticiler, tedarikçiler ve özellikle belediyelerin dahil olması gerektiği vurgulandı. Şen, “Belediyeler bu sürecin başlatılmasında, yapımında ve arabuluculuk vazifesi görerek vatandaş ile müteahhit arasında sıkıntı yaşanmadan her türlü paketi hazırlayacak ve sorunu çözecek kurum olmalıdır” dedi.
Bu sürecin vatandaşlara net ve şeffaf bir şekilde anlatılması gerektiği ifade edildi. Dirençli kentsel oluşumunda önce dirençli zihniyetlerin düzeltilmesi gerektiği belirtildi. Can ve mal güvenliği riskini ortadan kaldırıcı, hizmet ve refah odaklı hareket edilmesi gerektiği vurgulandı.
KDV’ye Tam Muafiyet Engelleri Kaldırır
Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Başkanı Hakan Şişik, kentsel dönüşümün finans ayağının en önemli bölüm olduğunu belirtti. Şişik, “Kentsel dönüşüm finansmanı oluşmadığı sürece sağlıklı bir süreçten söz edemeyiz” dedi. Merkezi hükümetin bu sorunsal için çeşitli kampanyalar ortaya koyduğunu ancak bu tarz programların pansuman etkisi yarattığını ifade etti.
Şişik, kamu-özel işbirlikleri ve özel sektörün ilgisini çekecek minimal imar artışları gibi çözümlerin önemine dikkat çekti. Kentsel dönüşüm sürecindeki yapılar ruhsat harçlarından muaf olmasına rağmen çeşitli ücretlerle kamunun müteahhit firmalardan ücretler aldığı biliniyor. KDV, tarife ve ücretler konusunda tam muafiyet sağlanmasının dönüşümün önündeki engelleri kaldıracağı belirtildi.
5-10 Metrekarelerle 2 Yeni Daire Çıkabilir
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Kurucu Başkanı Sinan Türkkan, imar artışıyla çözümün mümkün olmadığını belirtti. Bazı bölgelerin artık tamamen dolduğunu ifade eden Türkkan, müteahhit ile vatandaşın karşılıklı feragat göstererek finansmanı kendi içinden çıkan dönüşüm ya da güçlendirmenin mümkün olduğunu söyledi.
Türkkan, “Çeşitli modeller olabilir. Mesela, diyelim ki 10 daireli bir binada hak sahipleri ilave 5-10 metrekareden vazgeçtiğinde, apartman çok küçülmeden 2 daire daha çıkabiliyor” dedi. Bu dairenin parasıyla projenin kendini finanse edebileceği ifade edildi. Çıkacak 2 daireyle vatandaş ve müteahhit kar paylaşımı yaparak maliyetlerin aşağı düşürülebileceği belirtildi.
Sektörden dönüşümü hızlandıracak öneriler arasında kentsel dönüşüm finansman bankası kurulması, 6306 sayılı yasanın günün şartlarına göre yeniden yazılması, planlı alanlar tip yönetmeliğinde net cümleler kullanılması ve alan bazlı dönüşümü teşvik edici maddelerin eklenmesi gerektiği ifade edildi. Ayrıca, kentsel dönüşüm kredi ödemelerinin 180 ay veya 240 ay olarak düzenlenmesi gerektiği belirtildi.